Al enkele jaren stimuleert de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties het idee van de ’aanspreekbare commissaris’: leden van Raden van Commissarissen van woningcorporaties willen maatschappelijk aanspreekbaar zijn op hun functioneren als toezichthouder. En daarmee ook aanspreekbaar op het functioneren en presteren van de corporatie als geheel.

Visitatie is een instrument dat deze aanspreekbaarheid ondersteunt. In een visitatie worden de maatschappelijke prestaties van een corporatie, de inzet van het vermogen en haar interne en externe governance in de afgelopen vier jaar door een onafhankelijke commissie onderzocht en beoordeeld. Huurders, gemeente(n) en andere belanghebbenden worden uitdrukkelijk gehoord. Ook de Raad van Commissarissen kan zich in een visitatie verantwoorden. Met de feedback van buiten kan de corporatie, ook de Raad van Commissarissen, haar voordeel doen voor de koers van de corporatie én het intern toezicht in de nabije toekomst. Kortom, visitatie biedt een prachtige gelegenheid tot verantwoorden en leren.

Met deze gezamenlijke publicatie willen VTW en SVWN commissarissen helpen de mogelijkheden van het instrument visitatie zo goed mogelijk te benutten. De publicatie biedt zicht op:

• De grote (potentiële) waarde van visitatie voor de corporatie en de commissaris. Ook - of juist - nu visitatie een wettelijke verplichting is geworden, is het belangrijk dat visitatie vooral een waardevolle ervaring is. Visitatie levert informatie op over hoe stakeholders en onafhankelijke deskundigen naar de corporatie en het interne toezicht kijken; om te leren, te spiegelen, in alle openheid te verantwoorden en te werken aan de relatie met belanghebbenden. 
• De meervoudige betrokkenheid van de RvC. Zowel bij de voorbereiding, in de uitvoering als bij de opvolging van een visitatie speelt de Raad van Commissarissen een belangrijke rol, in tweeërlei opzicht:
  • De betrokkenheid bij en zorg voor een goed verloop van de visitatie, vanaf het allereerste begin, als opdrachtgever, tot en met het toezicht op en betrokkenheid bij de opvolging, zoals de dialoog met belanghebbenden: de RvC als subject van visitatie.
  • De beoordeling van de kwaliteit van het intern toezicht als onderdeel van governance: de RvC als object van visitatie. 
• Het belang van een goed proces. Een visitatie (het gehele proces) en de betrokkenheid van de RvC bij visitatie kan zo worden georganiseerd dat de opbrengsten ruimschoots opwegen tegen de kosten en tijd die er onvermijdelijk mee gemoeid zijn. Dat wil zeggen stevig en zwaar waar het moet en licht en luchtig waar het kan. Visitatie zou niet als last moeten worden ervaren of moeten leiden tot een systeem- of afvink-exercitie. Visitatie biedt alle ingrediënten voor een inspirerende maatschappelijke verantwoording, voor leren en verbeteren op basis van inzicht in prestaties en de waardering van belanghebbenden, voor kritische reflectie en voor een goede interne en externe dialoog. Zeker ook voor u als interne toezichthouder.
  

Met deze publicatie hopen we bij te dragen aan zowel kennis als enthousiasme over het instrument visitatie en over de betrokkenheid van en opbrengsten voor de commissaris. 

Het hoofdstuk Visitatie biedt daartoe een algemene kennismaking met het instrument visitatie, met het stelsel en de methodiek en met de ontwikkeling ervan.

In het hoofdstuk Visitatie en de commissaris wordt de verbinding gelegd tussen visitatie en (het lid zijn van) de Raad van Commissarissen bij een woningcorporatie.

Deze publicatie van VTW en SVWN vervangt een eerdere VTW-publicatie over visitatie. Een nieuwe Governancecode Woningcorporaties en herziene Woningwet, een nieuwe visitatiemethodiek en de fors gegroeide visitatie-ervaring maken een nieuwe handreiking wenselijk en mogelijk.

Wij wensen u bij uw toezien een hoge visitatie-opbrengst en veel visitatie-plezier!

¹ In deze publicatie hanteren we de term visitatie als aanduiding van het instrument dat voluit ‘maatschappelijke visitatie woningcorporaties’ heet.