Visitatie
Instrument in ontwikkeling
Visitatie van woningcorporaties kent anno 2016 een geschiedenis van bijna twee decennia. In 1998, werd door een nog jong Aedes een adviescommissie ‘Visitatie Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties’ ingesteld om de contouren van een visitatiestelsel voor corporaties te onderzoeken.
Kernbegrippen in het advies van de commissie waren: zelfevaluatie, spiegeling en operationalisering van maatschappelijk rendement. Relevante visitatiecriteria, aldus de commissie, betroffen legitimiteit, effectiviteit en efficiency. Het advies mondde uit in een pilotproject waarin een praktische methodiek van visitatie werd ontwikkeld. In 2002 werd Raeflex opgericht, als uitvoerder en beheerder van het visitatiestelsel. Visitaties zijn dan nog niet verplicht.
Het geringe aantal visitaties in de eerste jaren, het als vrijblijvend ervaren karakter van visitatie en de profilering van visitatie als instrument van en door de branche met een methodiek die vooral inging op de kwaliteit van de beleids- en bedrijfsvoering, zorgden voor een betrekkelijk marginale positie van visitatie. Een advies van een Aedescommissie en een parallel initiatief van een aantal corporaties en landelijke instituten leidden in 2007 tot een andere methodiek en een nieuwe bestuurlijke inbedding van visitatie. Kernbegrippen van dit nieuwe visitatiestelsel zijn: onafhankelijk, extern en gezaghebbend. Visitatie wordt minder vrijblijvend – opgenomen in de Governancecode Woningcorporaties – en richt zich meer op de beoordeling van maatschappelijke prestaties. Ook de verantwoordingsfunctie van visitatie krijgt meer nadruk, naast de functie leren en verbeteren.
In 2009 is de onafhankelijke Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland (SVWN) opgericht, gedragen door het ministerie van WWI (nu BZK), Aedes Vereniging van Woningcorporaties, Vereniging De Nederlandse Woonbond, de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Het beheer van het visitatiestelsel is bij SVWN neergelegd, de uitvoering van visitaties gebeurt door visitatiebureaus die daartoe door de SVWN geaccrediteerd zijn. Een College van Deskundigen adviseert SVWN over de methodiek en de toepassing ervan.
In de loop der jaren is de methodiek regelmatig aangepast aan ontwikkelingen en nieuwe vereisten. In de vigerende methodiek is een nieuwe balans gevonden tussen de leer- en verbeterfunctie enerzijds en de verantwoordingsfunctie anderzijds. In het motto ‘leren door verantwoorden’ komt deze balans tot uiting.
Al met al is in de afgelopen jaren is een rijke visitatiepraktijk en een robuust visitatiestelsel gegroeid. Dat blijkt ook uit de groeiende waardering voor visitatie, bij woningcorporaties en bij hun belanghebbenden. Maar in een veranderende wereld blijven er uitdagingen voor visitatie.
Meer informatie:
Analyse visitaties t.b.v. Staat van de Volkshuisvesting
Woonbron: de spiegel voorgehouden krijgen
Lees hoe onafhankelijke visitatie voor Woonbron een goed instrument is om de spiegel voor gehouden te krijgen ›
Uitdagingen voor visitatie
Om de betekenis van visitatie te borgen en versterken kent SVWN vier taakvelden:
- Methodiek: borging en ontwikkeling van de methodiek van visitatie;
- Kwaliteit visitatoren en visiterende bureaus: borging en bevordering van de kwaliteit van visitatoren;
- Gebruik lokaal: bevordering van het gebruik van visitatie op lokaal niveau door individuele corporaties en hun belanghebbenden;
- Onderzoek: bevordering van het gebruik van informatie uit visitaties op geaggregeerd niveau, als bijdrage aan de informatievoorziening over de kwaliteit van de volkshuisvesting.
Voor de komende jaren voorziet SVWN de volgende uitdagingen:
- Blijven werken aan een actuele methodiek die zowel robuust is in de kern als flexibel in de toepassing (maatwerk).
- Versterken van de ‘factor mens’ in visitatie, onder meer door toepassing van principes van ‘good (professional) judgement’ op het functioneren van visitatiecommissies en visitatoren.
- Stimulering van lokaal gebruik door de bekendheid en betrokkenheid van en opbrengst voor belanghebbenden bij visitatie te vergroten.
- Nog beter ontsluiten en benutten van verworven inzichten uit visitatie, lokaal en landelijk.
Analyse visitaties t.b.v. Staat van de Volkshuisvesting
Visitatierapporten, die in eerste instantie zijn bedoeld voor individueel/lokaal gebruik, zijn onlangs voor het eerst ook benut voor het inkleuren van het beeld van de sector. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebruikt bij het opstellen van de Staat van de Volkshuisvesting. Daaruit blijkt dat de corporatiesector de komende tijd nog wat te doen heeft: meer oog voor betaalbaarheid en kwaliteit van woningen, en werk maken van de relatie met huurders.
Woningcorporaties functioneren de laatste jaren steeds beter, zo blijkt uit de visitatierapporten. Doorgaans zijn de geleverde prestaties in lijn met de lokale opgave. Huurders, gemeente(n) en andere belanghebbenden zijn over het algemeen tevreden met het presteren van de corporatie. Opvallend is echter dat huurders minder positief zijn dan gemeente en andere belanghebbenden. Zij maken zich zorgen over betaalbaarheid en beschikbaarheid van woningen en over de kwaliteit ervan.
Het interne beleidsproces bij corporaties is de afgelopen jaren verbeterd. Het bestuur en het interne toezicht, evenals de onderbouwing van de inzet van het vermogen zijn sterker geworden. Maar vooral waar het gaat om het betrekken van belanghouders en de relatie en communicatie met die belanghouders kan het beter, vooral bij grotere corporaties of corporaties met woningen in meerdere gemeenten. En dat loont ook, want belanghebbenden die tevreden zijn over de relatie en communicatie, zijn ook meer tevreden met de geleverde prestaties. Meer is te lezen in het Rigo-rapport ‘Corporaties in beeld, analyse visitaties woningcorporaties’.
Woonbron:
de spiegel voorgehouden krijgen
“… Tot slot merken we op dat de aandacht van een onafhankelijke visitatie voor ons een goed instrument is om de spiegel voor gehouden te krijgen. Wij danken de commissie voor de wijze waarop zij dat hebben gedaan, met een beperkte administratieve last voor de organisatie, en met de prikkelende wijze waarop gesprekken gevoerd zijn en zaken blootgelegd werden. Vanuit de transparantie die ons eigen is, publiceren we dit visitatierapport met gepaste trots op onze website voor onze belanghebbenden.”
Mr. J. van der Vlist, voorzitter RvC Woonbron, Rotterdam (uit: bestuurlijke reactie Woonbron)