SVWN
Inleiding
De Nederlandse woningcorporaties verhuren tezamen ongeveer 2,4 miljoen woningen. Het overgrote deel daarvan betreft sociale huurwoningen, zo’n 2,1 miljoen. Dat is bijna een derde van het totaal aantal woningen in ons land. Dat maakt dat de corporaties een prominente rol spelen in de woningmarkt. In bijna elke gemeente zijn de corporaties de grootste woningeigenaren. Met hun beleid en hun handelen hebben ze grote invloed op de wijken waarin ze werken. Het is dan ook niet vreemd dat de corporaties in de meeste gemeenten de belangrijkste partners zijn voor het realiseren van het woonbeleid. Ambtelijk en bestuurlijk wordt er veel samengewerkt met corporaties. Politiek – in de gemeenteraden – wordt volop over de volkshuisvesting én de corporaties gesproken.
Vanwege hun grote rol op de woningmarkt is het belangrijk dat de corporaties goed werk leveren en dat dit zorgvuldig gecontroleerd wordt. Dit is niet vanzelfsprekend. Corporaties zijn immers zelfstandige, private instellingen die autonoom besluiten over hun activiteiten. Gemeenten zijn niet de baas over de corporaties. Ze zijn wel gebonden aan diverse regels die de autonomie inkaderen, zoals de Woningwet, de huisvestingswet en lokale huisvestingsverordeningen.
Instrumenten voor invloed
Twee belangrijke instrumenten om invloed uit te oefenen op het handelen van woningcorporaties vloeien rechtstreeks voort uit de Woningwet. Enerzijds moeten corporaties – mits er een gemeentelijke woonvisie is – prestatieafspraken maken met hun gemeenten en de vertegenwoordiging van hun huurders, waarin wordt vastgelegd hoe ze bijdragen aan het woonbeleid van de gemeente (“de woonvisie”). Anderzijds is in de wet bepaald dat eens per vier jaar een onafhankelijke visitatie uitgevoerd moet worden, waarbij een externe commissie onderzoekt hoe de corporatie presteert op verschillende vlakken. De prestatieafspraken en de visitatie hebben veel met elkaar te maken.
Leeswijzer
In deze brochure wordt toegelicht wat de maatschappelijke visitatie van woningcorporaties is, hoe deze verband houdt met de prestatieafspraken en wat de meerwaarde ervan is voor raadsleden, wethouders en gemeenteambtenaren. De inzichten die door de visitatie naar boven worden gehaald en openbaar worden gemaakt, kunnen helpen om de gemeentelijke inzet aan te scherpen en de samenwerking met de corporaties te verbeteren, bijvoorbeeld door de prestatieafspraken te richten op elementen die volgens de visitatie aandacht behoeven. Op deze manier kan het visitatiestelsel bijdragen aan het succes van de volkshuisvesting, en daarmee aan de leefbaarheid van dorpen en steden.
In de navolgende paragrafen wordt allereerst ingegaan op het visitatiestelsel. Hoe is het stelsel tot stand gekomen en wat houdt een visitatie precies in? Vervolgens wordt gekeken naar de samenhang met de prestatieafspraken. Tot slot wordt voor de gemeentelijke spelers (raadsleden, wethouders en ambtenaren) een leidraad gegeven hoe zij de visitatie kunnen benutten voor hun werkzaamheden.
Woonvisie – Gemeente Ridderkerk, november 2019
De gemeente vindt zichzelf bevoorrecht om een sterke corporatie binnen de gemeentegrenzen te hebben. Over en weer is het geven en nemen; partijen kennen een sterke binding. De prestatieafspraken, waarbij Woonvisie de penvoerder is, is een duidelijke co-creatie. De gemeente ziet wel een toename van onderwerpen die in de afspraken moeten worden geregeld, zoals GGZ, urgentievraagstukken, beschermd wonen.