Waarom visitatie?
‘Leren en verbeteren'
Door de visitaties objectief aan de hand van een vaste methodiek uit te voeren worden corporaties onderling vergelijkbaar. Daardoor kunnen ze van elkaar leren en wordt hun een spiegel voorgehouden over het eigen functioneren, waar ze ook van kunnen leren. ‘Leren en verbeteren’ is het motto. Elke visitatie bevat aandachtspunten waarop de corporatie zich kan verbeteren. Aandacht daarvoor is noodzakelijk om beter tegemoet te komen aan de vraag van de lokale omgeving, en dat wordt gestimuleerd doordat in een volgende visitatie ook teruggekeken wordt naar de verbeteringen die sinds de vorige visitatie zijn doorgevoerd. Het draagt daarmee bij aan een cyclus van leren en continu verbeteren bij de corporaties.
Objectief en subjectief
Naast het deel van de visitatie waarin de prestaties objectief gemeten worden, wordt ook een tweetal subjectieve oordelen opgenomen in het visitatierapport. Enerzijds schrijft het bestuur van een corporatie voorafgaand aan de visitatie een position paper, waarin het reflecteert op de eigen prestaties. Achteraf reflecteert de bestuurder samen met de RvC op de bevindingen in en de ervaringen van de visitatie.
Daarnaast geeft de visitatiecommissie in een recensie haar oordeel over het presteren van de corporatie en de indruk die ze overhoudt aan de visitatie. Anders dan bij de andere onderdelen van het visitatierapport die zijn vastgelegd in de visitatiemethodiek, heeft de visitatiecommissie hierin een grote mate van vrijheid, waardoor dit een goede inkleuring geeft van het overall maatschappelijk presteren van de corporatie zoals dat in de visitatie naar voren komt. Voor de lezer van een visitatierapport helpt de recensie om de resultaten te interpreteren.
Totstandkoming van het oordeel
Het oordeel van de visitatiecommissie komt tot stand langs twee routes: documentenonderzoek en gesprekken met de corporatie én haar belanghebbenden. In elke visitatie wordt ten minste gesproken met de gemeente(n) waarin de corporatie werkt, met de huurdersorganisatie(s) van de corporatie en met de Raad van Commissarissen. Meestal wordt dit aangevuld met gesprekken met andere belanghebbenden, zoals partners in de wijken en bestuurders van collega-corporaties in hetzelfde werkgebied. Op die manier vormt de visitatiecommissie een zo volledig mogelijk beeld van de afgelopen vier jaar. De visitatie kijkt terug. Het is nadrukkelijk geen adviestraject, wel een reflectie op het handelen in de voorgaande jaren, waaruit aandachtspunten voor de toekomst voortvloeien.
Visitatie in andere sectoren
Visitatie vindt in tal van sectoren plaats: in het primair onderwijs, hoger onderwijs, bij de politie, de rechtspraak, in ziekenhuizen, bij gemeenten, provincies én woningcorporaties. Elk visitatiestelsel kent zijn eigen specifieke kenmerken en accenten. Maar steeds gaat het om (maatschappelijk) verantwoorden, met als uitdaging om het leerpotentieel ten volle te benutten (Schillemans, 2009).
Enkele kenmerken maken het visitatiestelsel van woningcorporaties bijzonder, zoals:
- de combinatie van de functies verantwoorden en leren
- beoordeling van maatschappelijke prestaties staat centraal
- de grote rol die belanghebbenden spelen in de beoordeling
- de onafhankelijkheid van de commissie die de visitatie uitvoert (geen peers)
- de openbare integrale publicatie van het gehele visitatierapport
- de mogelijkheid die aan corporaties geboden wordt om te kiezen uit meerdere geaccrediteerde visiterende bureaus
- de breed-maatschappelijke bestuurlijke inbedding van het stelsel, gedragen door (vertegenwoordigende instellingen van) huurders, gemeenten, corporaties, toezichthouders en ministerie.
Wie meer wil weten over visitaties in andere sectoren, kan te rade bij NVAO (hoger onderwijs), NIAZ (ziekenhuizen) en PO-raad (primair onderwijs).
Enkele Nederlandstalige bestuurskundige studies over visitaties zijn:
- Bruijn, H. de, 2008, Managers en professionals. Over management als probleem en als oplossing, Den Haag: Academic Service.
- Schillemans, T., 2007, Verantwoording in de schaduw van de macht. Horizontale verantwoording bij zelfstandige uitvoeringsorganisaties, Den Haag: Lemma (dissertatie).
- Schillemans, T., 2009, Visitaties als vorm van publieke verantwoording. In: Bovens, M. en T. Schillemans, Handboek publieke verantwoording, Den Haag: Lemma, pp. 161-180.
- Schutgens, J.M.L.R., 2014, Met vreemde ogen kijken. Visiteren van gemeentebesturen in vergelijkend perspectief, Oisterwijk: Wolf (dissertatie).
IJsseldal wonen – gemeente Lochem, januari 2020
De gemeente Lochem wordt goed betrokken bij beleidsontwikkeling en IJsseldal Wonen verantwoordt haar prestaties naar tevredenheid. De evaluatie van de prestatieafspraken zou meer aandacht mogen krijgen. Bij deze opmerking van de gemeente past wel de erkenning, dat daarvoor alle betrokken partijen gezamenlijk verantwoordelijk zijn.