De gemeente en de huurders(-organisatie) spelen een belangrijke rol tijdens de visitatie. Zij zijn de twee belanghouders die verplicht worden bevraagd door de visitatiecommissie. De uitkomst van de visitatie wordt ook (verplicht) met hen door de corporatie gedeeld. Voor de gemeente betekent dit dat er twee momenten zijn waarop de visitatie van belang is: bij het leveren van input en bij het gebruiken van de uitkomsten. Het eerste is voor wethouders en ambtenaren van belang, het tweede ook voor leden van de gemeenteraad.

Voor elke corporatie wordt de gemeente eens per vier jaar gevraagd om te participeren in de visitatie. Het is raadzaam om hier goed op voorbereid te zijn. De visitatie biedt immers de mogelijkheid om via een onafhankelijke commissie een boodschap mee te geven aan de corporatie. Welke boodschap dat moet zijn is idealiter vooraf voorbereid en onderbouwd. Door kennis te nemen van de actuele visitatiemethodiek en van de factsheet over de corporatie die voorafgaand aan het gesprek met de visitatiecommissie wordt verstrekt, is de voorbereiding eenvoudig te doen. Daarnaast is in de huidige methodiek van belang dat de visitatiecommissie vraagt naar het proces om tot prestatieafspraken te komen. Het oordeel daarover zegt veel over de samenwerking en de mate van gezamenlijk optrekken bij het realiseren van de volkshuisvestelijke doelen.

Na publicatie van het rapport is het aan te bevelen om de uitkomsten te bespreken. Voor de corporatie is van belang om te begrijpen hoe wethouder en ambtenaren tot hun oordeel over de corporatie zijn gekomen. Als er verschillen van inzicht of beleving zijn, is het niet wenselijk dat die tussen corporatie en gemeente blijven staan. Het objectieve oordeel in het visitatierapport kan helpen om hierover een dialoog te voeren die bijdraagt aan een gezamenlijke inzet voor de opgaven van de corporatie én de gemeente. Uiteraard kan dit betrokken worden bij andere onderwerpen in het reguliere ambtelijke en bestuurlijke overleg tussen corporatie en gemeente.

De verschillende hoofdstukken zijn zeker voor wethouders relevant. Uiteraard gaat veel bestuurlijke aandacht uit naar de prestaties op het gebied van de opgaven en de ambities en naar het oordeel van belanghebbenden. Maar juist het presteren naar vermogen en op het gebied van governance is voor gemeentebestuurders relevant. De gemeente wordt elk jaar door de minister voorzien van informatie over de Indicatieve Bestedingsruimte Woningcorporaties (IBW), die inzicht geeft in de ruimte die de corporatie heeft voor nieuwbouw, renovatie en huurmatiging. Deze informatie kan gecombineerd met de uitkomsten van de visitatie over de vermogensinzet aanleiding geven voor een goed gesprek met de corporatie over de financiële (on)mogelijkheden voor de toekomst. En het oordeel over de governance kan bijvoorbeeld aanleiding geven voor een gesprek met de Raad van Commissarissen, die toezicht houdt op de corporatie en een wettelijke rol heeft in de totstandkoming van de prestatieafspraken. RvC’s in de corporatiesector manifesteren zich immers steeds nadrukkelijker in hun maatschappelijke oriëntatie, met de blik naar buiten. Daarbij helpt het als ze zich meer kunnen laten informeren over de bestuurlijke en politieke wensen op het gebied van de volkshuisvesting in de gemeente.

Zowel betrokken ambtenaren als de wethouder met het woonbeleid - en zo mogelijk ook degene met het zorg/welzijnsbeleid in portefeuille - worden uitgenodigd voor een gesprek met de visitatiecommissie. Voor wethouders is het een belangrijk gesprek. Immers, via de prestatieafspraken, en soms ook via andere afspraken, convenanten en overeenkomsten, realiseert de wethouder een belangrijk deel van het woonbeleid. Het is dus raadzaam om, al dan niet met ambtelijke ondersteuning, een bijdrage aan de visitatie te leveren.

Daarnaast komen gemeente en corporatie elkaar steeds meer tegen in de wijk waar het gaat om de leefbaarheid, statushouders, verwarde personen etc. Ook daarover worden steeds vaker afspraken opgenomen in de prestatieafspraken want beide partijen hebben elkaar in dit lokale netwerk nodig.

Het kan, zeker in gemeenten met veel werkzame corporaties, een flinke belasting zijn om voldoende aandacht te geven aan de visitaties van de corporaties. In sommige gemeenten worden afspraken tussen corporaties en gemeente gemaakt om de visitaties beter op elkaar af te stemmen. Als daarmee een piekbelasting wordt voorkomen, is het aan te bevelen om hierover het gesprek met de corporaties en eventueel SVWN aan te gaan.

Soms vindt een visitatie vrij kort na het aantreden van een wethouder plaats. Het kan dan lastig zijn om een zinvolle beoordeling van de voorgaande vier jaar te geven. In dat geval kan met ambtelijke ondersteuning of het betrekken van de vorige wethouder toch een goede bijdrage aan de visitatie gegeven worden.