Conclusie
Conclusies en implicaties voor de visitatie(methodiek)
Visitatie heeft meer toegevoegde waarde als het een ‘goed gesprek’ wordt met een brede groep betrokkenen, waarin het gaat over de dingen die er daadwerkelijk voor de belanghebbenden toe doen. Netwerkvisitatie doet meer recht aan het (ervaren) belang én aan de werkelijkheid van het opereren in netwerken om maatschappelijke waarde te creëren. Het besef dat je niet in je eentje maatschappelijke vraagstukken kunt oplossen neemt sterk toe. Netwerkvisitatie geeft beter inzicht in de netwerken waarin de corporatie met welke partijen opereert.
Er zijn verschillende niveaus zichtbaar: het formele tripartite netwerk rondom prestatieafspraken op strategisch-bestuurlijk én daarnaast het netwerk op operationeel-tactisch niveau (leefwereld). Netwerkvisitatie geeft meer zicht op de bijdrage van de corporatie in/aan de onderzochte netwerken, op de waardering (van partners en visitatiecommissie) daarvoor en op mogelijkheden om die bijdrage in/aan netwerken te vergroten.
Daarnaast biedt het meer zicht op het functioneren van het netwerk (en vaak ook op het functioneren van partijen daarbinnen), op de factoren die belangrijk zijn voor goed functioneren zoals doelcongruentie, diversiteit, coördinatie, wederkerigheid en onbaatzuchtigheid (en die daarmee handvatten kunnen bieden voor verbetering van het netwerk-functioneren).
Het experiment liet zien dat een netwerkvisitatie een aanzet geeft tot een inhoudelijke ‘netwerkagenda’ en een ‘verbeteragenda’ t.a.v. het functioneren van (de corporatie in) netwerken, doordat alle relevante partijen betrokken zijn, de samenwerking expliciet onderwerp van gesprek is en het accent op (zelf)reflectie en (netwerk-)leren wordt gezet: netwerkvisitatie als interventie in het netwerk en impuls tot samenwerken. Tot slot mag de grotere ervaren betekenis en plezier van ‘netwerkvisiteren’, met soms onverwachte bijvangsten en persoonlijke leeropbrengsten voor deelnemers niet onvermeld blijven.
Meerwaarde experimenten
- meer visitatieplezier
- meer diepgang in gesprekken en rijkere feedback voor corporatie. Concrete input voor een inhoudelijke woon- en ontwikkelagenda.
- Meer gelegenheid om in een beter gesprek meer en meer ‘eigen’ feedback te kunnen geven.
- meer zicht op de ‘echte’ maatschappelijke praktijk van corporaties, partners en netwerk
- een beoordeling van functioneren en presteren die meer recht doet aan de werkelijkheid
- ook de belanghebbenden krijgen feedback over het eigen functioneren en samenwerken
- versterking van relaties door het goede maatschappelijke gesprek
- grotere (ervaren) rol en betrokkenheid van (door) belanghebbenden en partners, extern en intern, in het proces en bij de beoordeling.
- Grotere betrokkenheid van corporatiemedewerkers
- Bijdrage aan (h)erkenning en trots
- Meer kansen op doorwerking van visitatie in ander gedrag en beter presteren
Gevonden randvoorwaarden voor een goede vernieuwende visitatie
- goed doordacht ontwerp van proces, rolverdeling, gesprek
- inzetten op lerend verantwoorden (i.p.v. afrekenen)
- evenwichtige selectie van betrokkenen (uit beleid en praktijk), ook de niet-usual suspects, informele belanghouders, professionals uit de uitvoeringspraktijk, corporatiemedewerkers.
- goed vooraf informeren van betrokkenen, aandacht voor rol en positie van betrokkenen. Ze krijgen meer invloed op proces en inhoud
- samen met betrokkenen onderwerpen kiezen
- aandacht voor vertrouwelijkheid
- slimme technologie gebruiken voor inventariseren en prioriteren van thema’s, gebruik gevarieerde werkvormen
- geef gelegenheid aan de deelnemers om hun waarnemingen te delen en te reflecteren
- groepsgesprekken leveren inhoudelijk, relationeel en in dynamiek meer dan alleen bilaterale gesprekken
- visitatoren: goede waarnemers, objectieve en onafhankelijke beoordelaars en uitnodigende facilitators. Enthousiasmerende gespreksleiding, sterk procesmanagement. Kennis van thema’s die het wonen overstijgen en van partijen in aangrenzende domeinen.
- prettige entourage die uitnodigt tot informaliteit en openhartigheid
- nazorg: maatschappelijke reactie, follow-up bijeenkomst, borging in vervolgtrajecten
Andere suggesties voor ontwikkeling van visitatie/methodiek
- Invoeren Presteren volgens netwerk, omdat belanghebbenden meer zijn dan dat, ze zijn partners in een netwerk.
- De beoordeling van governance verrijken met de positionering en verankering van de corporatie in de verschillende lokale netwerken.
- Meer kijken naar maatschappelijke waarde/outcome dan naar output (“het gaat niet om het toetsen van 'passend toewijzen' maar om de maatschappelijke effecten die daarvan het gevolg zijn, zoals de leefbaarheid van wijken”)
- Meer inzetten op visitatie als ‘toekomstgerichte activiteit’, als ‘participatief proces’ en 'action-learning'. Leren en verbeteren in en door visitatie, visitatie als interventie
- Anders omgaan met (rapport)cijfers: De cijfers worden als rapportcijfer, in combinatie met de systematiek van plus- en minpunten, niet altijd gezien als deugdelijk en rechtvaardig. Er wordt daarbij regelmatig ook een discrepantie gesignaleerd tussen rapportcijfers (laag) en recensie (positief). Cijfers zouden, aldus enkele experimentdeelnemers, meer als indicatoren (onderzoekscores in percentages) voor gespreksonderwerpen en daarmee als input voor een goed gesprek gezien moeten worden dan als uiteindelijke rapportcijfers
- ‘Maatschappelijke visitatie van woningcorporaties’ door-ontwikkelen naar ‘maatschappelijke visitatie van netwerken’, waardoor beter de gezamenlijk geleverde maatschappelijke waarde kan worden vastgesteld (dan prestaties/output van individuele organisaties). Dit brengt wel een andere positionering, inrichting en legitimatie van visitatie met zich mee
- Meer bewust en gepland combineren van visitatie met andere (vaste) momenten in de (vierjaarlijkse) maatschappelijk beleidscyclus van corporaties en/of van de lokale driehoek, zoals het opstellen van een ondernemingsplan, het evalueren van prestatieafspraken, het organiseren van een Dag van de verantwoording (en/of communiceren van reeds bestaande mogelijkheden hiertoe)
- Meer ruimte te geven voor een wijze van visiteren die in lijn is met het ontwikkelperspectief van ‘vermaatschappelijking’. Daarbij met name aandacht geven aan wijzigingen in het proces/de werkwijze die ‘(more) value for (less) money’ opleveren, zonder dat daarvoor de methodiek (ingrijpend) behoeft te worden aangepast.
Een ondersteunende handreiking ‘visiteren als goed proces in het lokale netwerk’ met suggesties, werkzame methoden en praktijkvoorbeelden kunnen hieraan bijdragen - Waar mogelijk meer aandacht (in communicatie) en ruimte (in planning/timing) geven aan het kunnen combineren van visitatie met andere momenten in de maatschappelijke beleidscyclus en verantwoording van corporatie en/of van het lokaal netwerk (PA-cyclus)
- Overwegen of doorvoeren van fundamentele veranderingen in positionering, karakter en (dus) de methodiek van visitatie wenselijk is, zoals naar ‘maatschappelijke netwerkvisitatie’, een andere inzet van cijfers/beoordelingssystematiek (als indicatoren en basis voor dialoog), meer lerend (toekomst- en actiegerichtheid).
- Blijven experimenteren in het kader van ontwikkeling van visitatie: het maakt het mogelijk om praktijk te verbinden met wetenschap en beleid en levert veel op: echt inzicht, levendigheid, mooie ontmoetingen, ontdekkingen en plezier.