Visitatie als bron: nadere analyse

Typering van het netwerk

Driehoek, vierkant, bolwerk of spaghetti?

De Woningwet bepaalt dat gemeente, corporatie en huurdersorganisatie met elkaar prestatieafspraken maken en heeft daarvoor een procedure voorgeschreven. De praktijk laat ook zien dat deze partijen met elkaar overleggen, betrokken zijn bij het zogenaamde bod en uiteindelijk met elkaar prestatieafspraken sluiten en die ook ondertekenen. In de visitatierapporten wordt niet of nauwelijks melding gemaakt van ondertekening door andere partijen. In die zin kan met recht gesproken worden van een lokale ‘driehoek’. Toch is de diversiteit groter dan de term driehoek doet vermoeden. In gemeenten met meer dan één corporatie bestaan er ofwel meerdere ‘driehoeken’ naast elkaar (als de gemeente met elke corporatie en bijbehorende huurdersorganisatie prestatieafspraken maakt), óf de driehoek waaiert al snel uit naar een veel grotere aantal corporaties en huurdersorganisaties (in het geval van prestatieafspraken met gezamenlijke corporaties).

Dat betekent niet dat de drie kernspelers hun werk in ‘splendid isolation’ doen. De core business van corporaties - verhuur, bouw en onderhoud van sociale huurwoningen- vraagt in de eerste plaats zelf al om betrokkenheid van andere partijen. Verder is wonen of sociale huisvesting nauw verweven met andere vraagstukken zoals zorg, leefbaarheid, veiligheid, energievoorziening en ruimtelijke inrichting, en werkt de woningmarkt grotendeels op regionaal niveau. Voor de realisatie van specifieke of deelopgaven moeten corporaties daarom samenwerken met andere partijen in andere ketens of netwerken. In masterclasses van SVWN en ook in het visitatie-experiment rond lokale netwerken hebben enkele visitatoren opgemerkt dat die meer specifieke netwerken belangrijker zijn voor het realiseren van maatschappelijk effect dan het overleg en de afspraken in de zogenaamde lokale driehoek. Die andere partijen worden overigens doorgaans volop gehoord in de voorbereiding van gemeentelijke woonvisies, die op hun beurt weer van invloed zijn op de inhoud van de prestatieafspraken. Maar een aantal organisatie die de prestatieafspraken niet ondertekenen, worden toch in veel gemeenten geconsulteerd, vooral als het over zorg en welzijn gaat. De lokale driehoek is zo als het ware ingebed in of omgeven door andere lokale netwerken. In een stad als Amsterdam gaat het om tientallen (deel)netwerken, die vaak ook de gemeentegrens overschrijden. Het bestuur van Stadgenoot verzucht daarom in zijn position paper voor de visitatie dat de driehoek eerder op 'een bord spaghettilijkt.

Uitbreiding van de driehoek?

In visitaties van corporaties met veel aandacht voor studentenhuisvesting wordt gewezen op het belang van afspraken met onderwijsinstellingen. Die corporaties – en ook de visitatiecommissie – ziet het overleg in die gevallen graag uitgebreid naar een ‘lokaal vierkant’, waarin door uitbreiding van het overleg met hogeschool en universiteit ook meer recht kan worden gedaan aan economische en onderwijsbelangen, ook voor de gemeente.